Werk je 9 uur? In Nederland heb je bij meer dan 5,5 uur minimaal 30 minuten pauze (en pas bij >10 uur 45 minuten), in België vanaf meer dan 6 uur minstens 15 minuten; je cao of contract kan extra tijd en betaalde pauzes regelen. Je ontdekt hoe je pauzes slim indeelt met praktische voorbeelden en microbreaks, wat geldt bij 5 uur werken en welke extra regels er zijn voor jongeren, nachtdiensten en risicowerk. Zo blijf je binnen de regels én houd je je energie op peil.
Hoelang pauze bij 9 uur werken: wat zegt de wet
Onderstaande vergelijking laat de wettelijke minimumpauzes in Nederland en België zien en hoe die uitpakken bij een werkdag van 9 uur, inclusief belangrijke uitzonderingen.
| Onderwerp | Nederland (Arbeidstijdenwet) | België (Arbeidswet) | Toepassing bij 9 uur werken |
|---|---|---|---|
| Wettelijke minimumpauze | Meer dan 5,5 uur: 30 min; meer dan 10 uur: 45 min | Meer dan 6 uur: 15 min (aanvullingen via CAO/arbeidsreglement) | NL: minimaal 30 min; BE: minimaal 15 min |
| Opsplitsen/verdeling | Mag worden gesplitst in blokken van 15 min | Wet bepaalt enkel 15 min; verdere verdeling via CAO/reglement | NL: bijv. 2×15 of 1×30; BE: 1×15 of langer volgens CAO |
| Jongeren (<18 jaar) | Meer dan 4,5 uur: 30 min (mag 2×15) | Meer dan 4,5 uur: 30 min; meer dan 6 uur: 60 min | NL: 30 min; BE: 60 min |
| Nachtdienst/risicowerk | Arbo/CAO kunnen extra of frequentere pauzes vereisen (o.a. schermwerk) | Codex Welzijn: bijkomende pauzes/taakafwisseling mogelijk (nacht/scherm/zwaar werk) | Maak afspraken via RI&E/CAO; vaak extra micropauzes naast het minimum |
Conclusie: bij 9 uur werken is in Nederland minstens 30 minuten pauze verplicht en in België minstens 15 minuten, maar jongeren en risicowerk hebben strengere regels en CAO’s kunnen langere pauzes opleggen.
Werk je 9 uur op een dag, dan wil je zeker weten waar je recht op hebt. In Nederland geldt: zodra je meer dan 5,5 uur werkt, heb je recht op minstens 30 minuten pauze, en die mag je opsplitsen in twee keer 15 minuten. Pas als je meer dan 10 uur werkt, loopt het minimum op naar 45 minuten (bijvoorbeeld 3 keer 15 minuten). Voor een dienst van 9 uur is het wettelijke minimum dus 30 minuten, maar je mag natuurlijk meer pauze nemen als dat in je cao of arbeidscontract staat. In België ligt de ondergrens anders: werk je meer dan 6 uur, dan heb je recht op minstens 15 minuten pauze. Ook hier regelen veel cao’s of bedrijfsafspraken extra pauzetijd, zoals een lunchpauze van 30 minuten of vaker kort pauzeren.
Of pauze betaald is, hangt af van je afspraken en of je echt vrij bent van werk; moet je bereikbaar blijven of aan je post blijven, dan telt de pauze soms toch als werktijd. Je mag pauzes spreiden over de dag, zolang je maar binnen de wettelijke minima blijft en het past bij je rooster. Jongeren, nachtwerk en risicovolle functies kennen vaak strengere of extra regels, waardoor je eerder en langer moet pauzeren. Kortom: bij 9 uur werken is je harde minimum 30 minuten in Nederland en 15 minuten in België, maar je cao en werkomgeving bepalen vaak een ruimer en gezonder pauzebeleid.
Nederland: minimaal 30 minuten >5,5 uur, 45 minuten >10 uur
Werk je in Nederland meer dan 5,5 uur, dan heb je recht op minstens 30 minuten pauze; bij meer dan 10 uur loopt dat op naar minstens 45 minuten. Je mag die pauze opsplitsen in blokken van minimaal 15 minuten, zodat je bijvoorbeeld twee keer 15 minuten of drie keer 15 minuten kunt nemen. Bij een dienst van 9 uur is het wettelijke minimum dus 30 minuten, maar je cao of arbeidscontract kan ruimer zijn.
Of pauze betaald is, hangt af van je afspraken en of je echt vrij bent van werk; als je bereikbaar moet blijven of je werkplek niet mag verlaten, kan de pauze als werktijd tellen. Spreek met je leidinggevende af hoe je pauzes in je rooster passen, zodat je niet te lang zonder onderbreking doorwerkt en binnen de regels blijft.
België: minimaal 15 minuten >6 uur, aanvullingen via CAO
Werk je in België langer dan 6 uur, dan heb je volgens de wet recht op minstens 15 minuten pauze. Werk je 9 uur, dan blijft dat wettelijke minimum 15 minuten, maar in veel sectoren vullen cao’s dit aan met een langere lunchpauze (vaak 20-30 minuten) of extra rustmomenten. Of je pauze betaald is, hangt af van je afspraken en of je echt vrij bent van werk; ben je nog ter beschikking, dan telt ze vaak als werktijd.
Veel cao’s leggen ook vast wanneer je pauze valt en of je ze mag opsplitsen. Check je sector-cao en bedrijfsreglement, zodat je pauzes kloppen met je rooster en de regels.
Uitzonderingen: jongeren, nachtdienst en risicowerk
Werk je als jongere, in de nacht of in risicovol werk, dan gelden extra beschermingsregels voor pauzes en rust. In Nederland heb je als jongere (onder 18) bij meer dan 4,5 uur werken recht op minstens 30 minuten pauze, waarvan minstens 15 minuten aaneengesloten. In België krijgen jongeren eerder en vaak langere pauzes dan volwassenen, meestal vastgelegd in je cao of bedrijfsreglement. Doe je nachtdienst, dan zijn de maximale werktijden strenger en is je dagelijkse rust langer; plan je pauze op tijd en neem waar nodig extra korte herstelmomenten.
Werk je met verhoogde risico’s of hoge belasting, zoals zwaar fysiek werk, hitte, kou of intensief beeldschermwerk, dan kan uit de risicoanalyse volgen dat je vaker kort pauzeert of taken afwisselt. Stem dit af met je leidinggevende en je cao.
[TIP] Tip: Plan minimaal 30 minuten pauze, liefst 2×15, bij 9 uur werken.
Pauzes plannen tijdens 9 uur werken: zo pak je het aan
Werk je 9 uur, dan draait slim pauzeren om twee dingen: binnen de regels blijven en je energie goed verdelen. In Nederland heb je bij meer dan 5,5 uur recht op minstens 30 minuten pauze, die je in overleg mag opsplitsen in twee keer 15 minuten; in België heb je bij meer dan 6 uur minstens 15 minuten, vaak aangevuld via je cao. Voor je planning werkt het prettig om je eerste pauze rond uur drie à vier te nemen en later op de dag nog een moment te pakken, of om één lunchpauze van 30 minuten te plannen als dat beter past.
Bespreek of pauze betaald is en of je echt vrij bent van taken, want dat bepaalt hoe je roostert. Stem tijden af met piekuren, bezetting en veiligheid, zodat je niet te lang achter elkaar doorwerkt. Korte microbreaks van een minuut om te bewegen of je ogen te ontspannen helpen je focus vast te houden, en bij nachtwerk of fysiek zwaar werk kan een extra kort herstelmoment verstandig zijn volgens je cao of risicoanalyse.
Wettelijk minimum versus wat gezond en productief is
Het wettelijke minimum is de ondergrens, niet de ideale richtlijn voor je energie. In Nederland heb je bij meer dan 5,5 uur recht op minstens 30 minuten pauze (en pas bij >10 uur op 45 minuten), in België is dat vanaf >6 uur minstens 15 minuten. Gezond en productief werken vraagt vaak om méér én slimmer pauzeren: plan een paar kortere herstelmomenten van 3 tot 5 minuten elke 60 tot 90 minuten en combineer die met één langere pauze van 20 tot 30 minuten.
Doe je veel beeldscherm- of fysiek werk, voeg microbreaks van 20 tot 60 seconden toe om te bewegen of je ogen te ontspannen. Stem dit af met je cao en rooster, zodat je binnen de regels blijft en toch fris en scherp werkt.
Voorbeelden van indeling (incl. betaalde en onbetaalde pauzes)
Werk je 9 uur, dan kun je je pauzes slim verdelen afhankelijk van wat in je cao of contract is afgesproken. Een eenvoudige indeling: start om 09.00 uur, neem om 12.30 uur een onbetaalde lunch van 30 minuten en later nog een korte micropauze van 2 minuten die als werktijd telt; je voldoet aan het minimum en blijft scherp. Heb je een betaalde koffiepauze in je bedrijf, dan kun je kiezen voor 10 minuten betaald rond 10.
30 uur plus een onbetaalde lunch van 20 minuten om 13.00 uur. In productie of logistiek werkt soms 3×15 minuten goed, waarbij één of twee momenten betaald zijn en de lunch onbetaald is. In een late of nachtdienst kun je pauzes iets eerder plannen om dipjes op te vangen, zolang je binnen de wettelijke minima blijft en het past bij de bezetting.
Afstemmen met je CAO, bedrijfsreglement en rooster
Je pauzes goed regelen begint bij je cao en bedrijfsreglement: daarin staat vaak of pauzes betaald zijn, hoe lang ze duren, of je ze mag opsplitsen en of je tijdens een pauze echt vrij bent of bereikbaar moet blijven. Leg je planning naast je rooster en piekuren, zodat je niet te lang achter elkaar doorwerkt en de bezetting klopt. Kijk ook naar wettelijke minima: in Nederland minimaal 30 minuten bij meer dan 5,5 uur en 45 minuten bij meer dan 10 uur; in België minstens 15 minuten bij meer dan 6 uur, met vaak extra’s via cao.
Check tot slot afspraken uit de RI&E of interne richtlijnen bij nachtdienst en risicowerk, zodat je pauzes ook veilig en haalbaar zijn.
[TIP] Tip: Plan minimaal 30 minuten pauze; twee keer 15 verspreid over de dag.
Hoeveel pauze bij 5 uur werken
Werk je 5 uur op een dag, dan is je wettelijke recht op pauze beperkt. In Nederland geldt voor volwassenen pas een minimum vanaf meer dan 5,5 uur: minstens 30 minuten, eventueel verdeeld in twee keer 15 minuten. Zit je onder die grens, dan is een pauze niet verplicht, maar mag je die wel afspreken via je cao of arbeidscontract. Ben je jonger dan 18 en werk je meer dan 4,5 uur, dan heb je recht op minstens 30 minuten pauze, waarvan 15 minuten aaneengesloten.
In België start het wettelijke minimum pas bij meer dan 6 uur: minstens 15 minuten; bij 5 uur is er dus geen verplichting, al regelen veel sectoren en bedrijven toch een korte koffiepauze of lunchafspraak. Of pauze betaald is, hangt af van je afspraken en of je echt vrij bent van taken. Ook zonder verplichting is het slim om microbreaks te nemen, zeker bij beeldscherm- of fysiek werk. Stem dit af met je rooster, bezetting en cao, zodat het klopt én werkt.
Nederland: geen verplichte pauze onder 5,5 uur (jongeren wel vanaf 4,5 uur)
Werk je in Nederland tot en met 5,5 uur, dan is een pauze voor volwassenen niet verplicht volgens de Arbeidstijdenwet. Je mag natuurlijk wel pauzes afspreken via je cao of contract, bijvoorbeeld een korte koffiepauze of een lunchmoment, maar wettelijk hoeft het niet. Ben je jonger dan 18 en werk je meer dan 4,5 uur, dan heb je wél recht op minstens 30 minuten pauze, waarvan minstens 15 minuten aaneengesloten; die 30 minuten mag je dus splitsen in 2×15 als dat beter past.
Of je pauze betaald is, hangt af van je afspraken en of je tijdens je pauze echt vrij bent van taken. Ook zonder verplichting is het slim om korte herstelmomenten te plannen, zodat je fit en geconcentreerd blijft.
België: pauze vanaf 6 uur, extra via sector- of bedrijfsafspraken
Werk je in België meer dan 6 uur, dan heb je wettelijk recht op minstens 15 minuten pauze. Bij een dienst van 9 uur blijft dit het minimum, maar in veel sectoren regelen cao’s en het arbeidsreglement extra’s, zoals een lunchpauze van 20 tot 30 minuten of aanvullende korte rustmomenten. Of je pauze betaald is, hangt af van wat in je sector-cao en bedrijfsreglement staat en of je tijdens de pauze echt vrij bent; moet je beschikbaar blijven, dan kan ze als arbeidstijd tellen.
Spreek met je leidinggevende af wanneer je pauze valt, hoe je ze mag opsplitsen en hoe dit past in je rooster, zodat je binnen de regels blijft en genoeg herstelt.
[TIP] Tip: Plan minimaal 30 minuten pauze, opgesplitst in twee keer 15.
Praktische tips rond pauzes
Pauzes tijdens een werkdag van 9 uur werken het best als je ze bewust plant en echt loskomt van je werk. Met deze praktische tips houd je je energie en focus op peil.
- Signalen van te weinig pauze en wat je doet: meer foutjes, hoofdpijn of branderige ogen, stijfheid in nek en schouders, prikkelbaarheid en een dip rond de middag. Blokkeer pauzes vooraf in je agenda (koppel ze aan natuurlijke momenten zoals na een overleg of vlak voor een piek), zet meldingen uit en stap weg van je werkplek. Voeg microbreaks van 30-60 seconden toe (rekken, schouders los, in de verte kijken – 20-20-20 bij schermwerk) en drink regelmatig water.
- Slim pauzeren per type werk: kantoor – elk uur 5-10 minuten weg van je scherm, loop even, frisse lucht helpt; logistiek – wissel til-, loop- en zittaken af en plan korte herstelmomenten direct na pieken; zorg – gebruik een buddy-systeem zodat je pauze bewaakt blijft en plan rond overdrachten en medicatiemomenten; retail/service – plan pauzes net vóór of direct na drukke uren en echt uit het zicht van klanten/telefoon. In nachtdienst: neem je eerste pauze iets eerder om de biologische dip op te vangen.
- Veelgemaakte fouten om te vermijden: alle pauze ophopen aan het einde van je dienst, doorwerken tijdens je pauze (scrollen achter hetzelfde scherm telt niet), zware maaltijden of te veel cafeïne als “energieboost”, binnen blijven zonder daglicht of frisse lucht, en pauzes niet afstemmen met team/rooster/CAO. Beter: spreiden over de dag, echt loskoppelen van werkprikkels, licht en eiwitrijk snacken en vooraf afspraken maken in het team.
Houd pauzes kort, regelmatig en doelgericht: bewegen, ontprikkelen, hydrateren. Stem ze af met je CAO, bedrijfsreglement en rooster, zodat je duurzaam fris blijft tijdens 9 uur werken.
Signalen dat je te weinig pauze neemt en wat je eraan doet
Merk je dat je concentratie snel wegzakt, je meer slordige fouten maakt of dat eenvoudige taken ineens langer duren, dan is de kans groot dat je te weinig pauze neemt. Andere signalen zijn stijve schouders, hoofdpijn, droge of branderige ogen, prikkelbaarheid en een constante drang naar koffie of suiker. Pak dit aan door pauzemomenten vooraf te blokken en elke 60 tot 90 minuten kort te herstellen.
Sta even op, beweeg twee minuten, haal diep adem en kijk weg van je scherm volgens de 20-20-20 regel. Drink water, eet licht en stap echt weg van je werkplek zodat je brein kan resetten. Stem je pauzes af met je team en rooster, zodat je ritme haalbaar is en je focus terugkomt.
Slim pauzeren per type werk: kantoor, logistiek, zorg en retail
In kantoorwerk draait slim pauzeren om ogen en houding: plan elke 60 tot 90 minuten een korte onderbreking, pas de 20-20-20 regel toe, sta even op en rek je schouders. In logistiek helpt het om pauzes rond fysieke pieken te leggen, til- en looptaken af te wisselen en extra miniherstel te nemen na zwaar werk, zodat je rug en grip herstellen. In de zorg plan je pauzes rond overdrachtsmomenten, wissel cognitief en fysiek belastende taken af en gebruik een korte adempauze na emotioneel intens contact.
In retail pak je pauzes net vóór of ná spitsuren, wissel kassa, vloer en magazijn en neem microbreaks tijdens rustige momenten. In alle gevallen stem je pauzetijden af op je cao en rooster en blijf je binnen de wettelijke minima.
Veelgemaakte fouten om te vermijden
De grootste fout is pauzes opsparen tot het einde van je dienst; je herstelt te laat en je prestaties kelderen eerder. Ook riskant: pauzes steeds uitstellen “tot dit even af is”, waardoor je te lang achter elkaar doorwerkt. Tijdens je pauze toch je mailbox of chat checken is een valkuil; je brein krijgt dan geen echte rust. Zware maaltijden of veel suiker zorgen voor een dip later op de dag.
Altijd op dezelfde plek blijven zitten helpt ook niet, je lichaam en ogen krijgen te weinig variatie. Verder vergeten veel mensen microbreaks te nemen, pauzes niet in het rooster te zetten of niet af te stemmen met het team, waardoor bezetting en regelgeving in de knel komen.
Veelgestelde vragen over hoeveel pauze bij 9 uur werken
Wat is het belangrijkste om te weten over hoeveel pauze bij 9 uur werken?
Bij 9 uur werken geldt in Nederland minimaal 30 minuten pauze, eventueel gesplitst in twee keer 15. In België minimaal 15 minuten na 6 uur, uitgebreid via CAO. Uitzonderingen: jongeren, nachtdienst en risicowerk.
Hoe begin je het beste met hoeveel pauze bij 9 uur werken?
Start met het wettelijk minimum en plan voor gezondheid/productiviteit: bijvoorbeeld 2×15 minuten plus 30-45 minuten lunch (betaald of onbetaald). Check je CAO, bedrijfsreglement en rooster, en stem af met leidinggevende, planning en team.
Wat zijn veelgemaakte fouten bij hoeveel pauze bij 9 uur werken?
Typische fouten: pauzes oppotten aan het eind, aannemen dat alles betaald is, CAO- of rusttijdenregels negeren, microbreaks overslaan, geen afspraken vastleggen, België standaard op 15 minuten houden, en geen rekening houden met jongeren- of nachtdienstregels.
